Antarktika, hiç görülmemiş bir şekilde davranıyor: Kurtarılabilir mi?

Antarktika deniz buzları son birkaç yaz boyunca kaybolmaya devam ediyor. Şimdi, iklim bilimcileri, bu buzların hiç geri gelip gelmeyeceğini merak ediyorlar.

Antarktika’ya yazın bakınca, zamanın donmuş gibi göründüğünü düşünebilirsiniz. Güney Kutbu’nun gece yarısı güneşi, Kasım ve Ocak ayları arasında haftalar boyunca ufuk altına hiç inmeden yerindeymiş gibi görünüyor. Ancak Antarktika’nın zamansızlığı bir illüzyondur. Sadece on yıl önce, sahil boyunca yaz gecelerinde güneş hafifçe okyanusun üzerinden kayar, buz yüzenlerini altın ışıkla kaplar ve bugün, bu deniz buzunun büyük bir kısmı gözden kaybolmuş durumda. Bilim insanları artık bu buzun asla geri gelmeyeceğinden endişe ediyorlar.

“Antarktika çok uzak gibi görünüyor ama oradaki deniz buzları hepimiz için çok önemli,” İngiliz Antarktika Araştırması’nda kutup iklim bilimci olan Ella Gilbert, Live Science’a söyledi. “Bu, iklim sistemimizin gerçekten hayati bir parçası.”

Nedavuçlar, Antarktika deniz buzları son birkaç yılda nispeten istikrarlı yaz minimumları ve kış maksimumları arasında dalgalanıyordu. Ancak, 2016’da bir rekor minimumun ardından şeyler değişmeye başladı. İki rekor minimum hemen ardından geldi, bunlar arasında 2023 Şubat ayında sadece 737,000 mil kare (1.91 milyon kilometre kare) olan en küçük minimum da bulunuyordu. O yılın Mart ayında kış başladığında, bilim insanları buz örtüsünün toparlanmasını umuyordu. Ancak beklenen olmadı; Antarktika buzları altı ay boyunca rekor düşük seviyeler yaşadı. Temmuz’da kışın zirvesinde, kıta Batı Avrupa’dan daha büyük bir buz parçasından yoksundu.

“Aralık kadar kötü olacağını düşünmüştük; 2023’tü, 2070 değil,” Avustralya’daki Monash Üniversitesi’nden Antarktika iklim araştırmacısı Ariaan Purich, Live Science’a söyledi. “Bu yüzden kış geldiğinde şok olduk.”

Şimdi, 2024’te deniz buzunun alanı başka bir neredeyse rekor düşük seviyeye ulaştı: 20 Şubat’ta sadece 766,400 mil kare (1.985 milyon kilometre kare). Antarktika’da derinlemesine bir “rejim değişikliği” yaşandı ve iklim bilimcileri bir sonraki adımın ne olacağını anlamak için yarışıyorlar.

“Herhangi bir iklim sisteminin bir parçasını iterken, bu dünyanın her tarafında hissedilen dalgalanmalara neden olur – belki hemen değil, ancak yıllar sonra,” Gilbert dedi. “Yani sistem üzerinde ne kadar çok itersek, bu dalgalanmaları o kadar büyük hale getiriyoruz. Ve sonunda, hepsini hissedeceğiz.”

Denizin kalbi

Yaz Antarktika’da kışa dönüştüğünde, deniz buzları 1 milyon mil kare (3 milyon kilometre kare) civarındaki minimumlarından 7 milyon mil kare (18 milyon kilometre kare) civarındaki maksimumlarına kadar genişler, Dünya’nın yüzeyinin %4’ünü düzensiz, porselen beyazı kiremitlerle kaplar.

Bu deniz buzunun çoğu, haftalarca süren kutup gecesi sırasında kışın büyür, kıyılar boyunca kıtayı saran yüzen buz platformlarında açık su alanlarında büyür. İç bölgelerden gelen şiddetli rüzgarlar tarafından sarsılan, deniz suyu delikleri veya polinyalar, içindeki deniz suyunun kar üzerine düşerken donar ve buz parçasını parça parça oluşturur. Kıyı buz mozaikleri çeşitli amaçlar için hizmet eder. İlk olarak, bu deniz buz hendekleri, kıtayı giderek daha riskli hale gelen kara buzunun ısınan deniz sularından korur, sarkan buzullarını korur. Deniz buzunun yüzeyi ayrıca albedo etkisi olarak bilinen bir süreçte güneşin enerjisinin bir kısmını geri yansıtır.

Bu yüzen platformlar ayrıca Antarktika ekosisteminde önemli bir rol oynar, penguenler ve kril gibi yaratıklar için bir habitat sağlar. Kriller, bu platformların etrafında büyüyen fotosentetik alglerle beslenir ve dışkıları karbondioksit kilitler ve sonra okyanus tabanına düşer.

Deniz buz ayrıca okyanus dolaşımının konveyör bantını çalıştırmaya yardımcı olur. Deniz buzları eridikçe, kıta sahanlığından gelen soğuk su, derin suyu daha aşağıya ve dışarıya iter, tüm dünyanın okyanus akıntılarını besleyen bir dolaşımı harekete geçirir. Aslında, küresel okyanusun %40’ı, dünyadaki tüm okyanus akıntılarını sürükleyen bir çember akıntısını besleyen Antarktika sahiline dayanır, bu da dünya genelindeki bölgesel iklimleri düzenlemekte önemlidir. Bu şekilde görüldüğünde, buz tabakasının ritmik genişlemesi ve daralması bir kalp atışı gibidir, besin maddelerini, oksijeni ve ısıyı dünyanın etrafına iterek ve karbondioksiti yüzlerce yıl boyunca derin okyanusa çekerek dünya etrafında dolaşır.

Ancak, gezegenin diğer ucunda, Antarktika, şansı kazanmış gibi görünüyordu. 2015’e kadar, Antarktika’nın buz alanı sadece sabit kalmadı – biraz büyüdü ve aslında 2014’te tüm zamanların en yüksek değerine ulaştı. Bu, 2016’daki dik düşüş geldiğinde bilim insanlarının bir tesadüf olayı mı yoksa korkutucu, temel bir değişiklik mi gözlemlediklerinden emin olmadıkları anlamına geliyor.

“Son yedi yıl boyunca neler olduğu sadece devam edebilir,” Antarktika’nın azalan deniz buzunu inceleyen bir araştırmanın lideri olan buz bilimci Martin Siegert, Live Science’a söyledi.

Arktik’in hızlı erimesinin temel bir katkıçısı, yüzey albedosu geri bildirim adı verilen bir süreçtir. Deniz buzları eridiğinde, daha koyu suları açığa çıkar ve güneşin ışınlarını daha fazla emerler. Bu albedonun ters dönüşümü, Arktik’in bir buzdolabından bir radyatöre dönüşmesine ve şimdi dünyanın geri kalanından dört kat daha hızlı ısınmasına neden oldu.

“Eğer yıllık deniz buzunu kaybetmeye başlarsak ve aynı süreç Arktik’te olduğu gibi Antarktika’da da meydana gelirse, o zaman Antarktika hızlandırılmış bir hızda ısınacaktır. Bu, gezegen için bir felaket olacak,” Siegert dedi.

2016’dan önce, bilim insanları Antarktika’nın karmaşık sistemlerinin geçici olarak küresel iklimi stabilize ettiğinden hafif bir umut besliyordu. Şimdi, bu umut solmuş durumda.

Eylül 2023’te bir makalede, Purich ve meslektaşı Edward Doddridge, Güney Okyanusu’nun 330 ila 660 fit (100 ila 200 metre) derinliklerinde 2015’te ısınmaya başladığını ve o zamandan beri sıcak kaldığını buldular.

Deniz buzları kaybının genellikle yüksek okyanus ısınması bölgelerinde meydana geldiği için, sonraki ise deniz buzunun şekillenmesi ve denizle etkileşime girmenin şeklini değiştirdi. Bu değişiklik, Purich’e göre, geçen yılki rekor düşük seviyenin sebebini oluşturdu.

Ve yeni Antarktika farklı davranıyor. Görünüşe göre değişmeden önce, yaz minimumunda bulunan deniz buzlarıyla kış maksimumundaki buz arasında hiçbir bağlantı yoktu. Şimdi ise ikisi de güçlü bir şekilde bağlı.

Sonraki adım ne olacak

Azalan Antarktika deniz buzunun hemen etkileri zaten burada. Örneğin, 2022’deki düşüş, Batı Antarktika’daki binlerce imparator penguen yavrusunun kitlesel ölümlerine neden oldu ve bilim insanlarının 2023’ten daha fazla ölüm bulmasını bekliyorlar. Ayrıca 2022’de Doğu Antarktika, normalin 72 F (40 C) üzerine çıkarak kaydedilen en büyük sıcak dalgasını yaşadı.

Ek olarak, Antarktika’yı çevreleyen derin okyanus akıntıları, 1990’lardan bu yana zaten %30 yavaşladı ve 2050’ye kadar %40 daha yavaşlaması bekleniyor.

Ters albedo geri bildirimi nedeniyle hızlı bir yanıtın yanı sıra, bilim insanları Antarktika deniz buzunun azalmasını geri dönülemez bir kritik nokta olarak adlandırmaktan kaçınıyorlar.

“Eğer biraz soğursa, [deniz buzları] yeniden donabilir,” Purich dedi.

Ancak, daha büyük endişe deniz buzunun eksikliğinin bölgedeki diğer kalıcı kritik noktaları tetikleyebileceğidir.

“Peki, okyanus buzunun olmadığı bir ortamda, okyanus dalgası buz sahalarını normalden daha hızlı parçalayabilir,” Purich dedi. “Sahillerin koptuktan sonra destekledikleri kara buzları okyanusa kayabilir.”

Eğer sadece Batı Antarktika Buz Tabakası parçalanıp erirse, küresel deniz seviyelerini yaklaşık 11 feet (3.4 m) yükseltecektir.

Antarktika kaynaklı okyanus dolaşımının zayıflaması, Kuzey Yarımküre’deki ılıman iklimleri sürdüren temel okyanus akıntılarının da çökmesini hızlandırabilir.

Son zamanlarda, endişe verici çalışmalar, AMOC’un gücünde bir düşüşe işaret etti. Örneğin, okyanus akıntısının son Buzul Çağı’nda olduğu kadar zayıflaması halinde, Avrupa ve Kuzey Amerika’daki sıcaklıklar on yıl içinde 9 F (5 C) kadar düşebilir.

Bu ikincil kritik noktaların zamanlaması ve etkileri hayati sorular haline gelmiştir. Ancak iklim değişikliğinin belirgin etkisi etrafında uzlaşma olmasına rağmen, Antarktika’nın karmaşıklığı, tarihi veri eksikliği ve onu toplamak için finansman sağlamanın zorlukları nedeniyle kesin tahminler yapmak zor olabilir. “Antarktika zor. Modellemesi zor; ölçümü çok zor. Oraya gitmek bile zor,” İngiliz Antarktika Araştırması’ndan bir kutup araştırmacısı olan Caroline Holmes, Live Science’a söyledi. “Ancak şu anda daha fazlasını yapmamız gerektiğini söyleyen bir araştırma momentumu var.”

Bu arada, hastalıklı gezegen sistemlerimize yönelik açık ve derin kesimlerin reçetesi hala geçerlidir, Siegert dedi.

“Ilerlememiz gereken tek yol karbonu azaltmak ve mümkün olduğunca çabuk karbonsuzlaşmak, bu da en kötü sonuçları görmemizi engelleyecektir,” Siegert dedi.